Марказий Осиёдан келган муҳожирлар Россияни тарк этмоқда

Украинадаги жанговар ҳаракатлар туфайли Россия, унга қарши киритилган санкциялар сони бўйича дунёда биринчи ўринни эгаллади.

Бу оддий фуқаролар ва меҳнат муҳожирларининг даромадларига салбий таъсир кўрсатди. Иқтисодий вазият Россияда ишлаётган марказий осиёликларни янги даромад олиш имкониятларини излашга мажбур қилмоқда.

Қирғизистонлик Айбек Мусоқов сўнгги 5 йилдан бери Москвада курер бўлиб ишлайди. Унинг сўзларига кўра, бир неча кун ичида унинг даромади уч баробар камайди.

«Мен кунига 5000 рублгача ишлаганман, ҳозир бу кўрсаткич уч баравар кам. Буюртмалар сони жуда кам, одамлар саросимада. 14 мартдан бошлаб кўплаб ресторанлар ёпилди, бизга иш ўринлари қисқариши ҳақида айтишди. Мен бошқа иш қидирмоқчи эдим, лекин ҳеч қаерга олиб боришмаяпти. Хотиним ҳам Москвада официант бўлиб ишлайди, маоши 50 фоизга камайтирилган. Энди кредитларни қандай ёпишимизни ҳали билмаймиз»,—дейди Мусаков.

Бир неча кун ичида Марказий Осиёдан келган меҳнат муҳожирларининг даромадлари 20 фоиз ва ундан кўпроққа камайди. Москва такси ҳайдовчилари энди ишга чиқишмайди. Такси ҳайдовчиси бўлиб ишлаган қозоғистонлик Нурлан Жуманбоев бошқа соҳада иш қидирмоқда.

«Яндекс.Такси»да ҳайдовчи бўлиб ишлаганман. 4 март куни бизга чекловлар жорий этилгани сабабли компания қарз мажбуриятларини бажара олмаслигини айтишди. Икки ойдан бери маошимнинг атиги 50 фоизини оламан. Шунингдек, улар компания фаолияти учун зарур бўлган асбоб-ускуналар, дастурлар ва зарур технологияларни етказиб беришни тўхтатдилар. Бу аллақачон Яндех яқинда бутунлай ёпилишини кўрсатади. Ҳозир мен фаол иш излаяпман»— шикоят қилади Жуманбоев.

Олий Иқтисодиёт мактаби профессори Андрей Глазевнинг айтишича, коронавирус пандемияси Россиядаги меҳнат муҳожирлари сонини 40 фоизга камайтирган – кўпчилик ишсиз қолган, мамлакатни тарк этган ва қайтиб келмаган.

«Россияга қарши жорий санкциялар муҳожирлар сонини яна 50-60 фоизга қисқартириши мумкин. Яъни, масалан, ҳозир россияда 10 миллионга яқин муҳожир бўлса, бир неча ой ичида уларнинг сони 4-5 миллионга камаяди», — дейди Глазев cabar.asia га берган интервюсида.

Ўзбекистонлик Шуҳрат Маматовнинг айтишича, бир неча кун ичида унинг ҳаёти тубдан ўзгарди. Кечаси Москвада сотувчи бўлиб ишлайди, кундузи супурги сотади. Унинг онаси ва укалари инқироз туфайли ишсиз қолишди, рублнинг қадрсизланиши туфайли озиқ-овқат нархи 30-40 фоизга кўтарилди.

«Биз уйга ёки АҚШга кетмоқчимиз. Улар у ерда жуда яхши пул топишларини айтишади. Кореяда иш топишга ҳаракат қилдик. Лекин алданиб, пулга тушдик. Биз бутун оиламиз билан битта хонани ижарага олганмиз. Агар феврал ойида ижара учун 20 000 рубл тўлаган бўлсак, энди 33 000 рубл тўлашимиз керак. Жуда ноқулай ва қўрқинчли. Нима қилиш керак, қандай қилиб яшашни давом эттириш керак?» – дейди Маматов.

Қирғизистонлик Гулзат Козукеева Москвада ўқийди ва нон дўконида ишлайди. «Ҳозир университетда ўқиш тўловлари кўтарилиб, даромадлар пасайиб кетди. Илгари иш мени қутқарган эди, энди мижозлар жуда кам. Ун кундан-кунга қимматлашмоқда, лекин нархни ошириб бўлмайди – харидорлар шикоят қилади, рақобатчилар ҳам кўп. Агар иккинчи иш топсам, ўқишим қолиб кетади. Мен уйга боришни хоҳламайман, чунки мен Москвада таълим олишни орзу қилардим. Бир неча кун ичида даромадлар камайди, шакар йўқ. Катта эҳтимол билан ишимни йўқотаман» – дейди Козукеева.

Миллатлараро ахборот маркази директори Нурзида Бенсгиерга кўра, ҳозир кўплаб муҳожирлар қўшимча иш олишга тайёр.

«Доллар курсининг ошиши хорижликларнинг ватандаги қариндошларига ёрдам бериш имкониятларини пасайтирди. Харажатлар ошди, лекин иш ҳақи кўтарилмади. Шу сабабли, ҳаёт сифатини сақлаб қолиш учун кўпчилик аллақачон иккинчи ёки учинчи иш қидирмоқда. Агар илгари ўртача иш куни 12 соат давом этган бўлса, энди одамлар қариндошларига пул ўтказмалари ҳажмини сақлаб қолиш учун 14 ва 16 соат ишлашга тайёр, – дейди у.

10-март куни Американинг тез пул ўтказмалари тизими Western Union Россияда ўз ишини тўхтатганини эълон қилди. Ушбу хизматнинг асосий мижозлари ўз ватанларига пул ўтказмаларини жўнатадиган меҳнат муҳожирларидир. Шунингдек, Visa ва Mastercard тўлов тизимлари Россия банклари билан ишлашни тўхтатди.

Тожикистонлик Умар Ҳусейнов икки йилдан бери Россияда курер бўлиб ишлайди. Унинг айтишича, ҳозир оиласига пул жўнатиш учун кўп вақт ва куч талаб этилади.

“Wеstern Union қулай эди, чунки исталган банкнинг исталган филиалига бориб, пул ўтказмасини амалга ошириш ва уни бошқа мамлакатдаги исталган банкнинг исталган филиалида олиш мумкин эди. Ҳозир банкни излаш, бошқа томондан тафсилотларни сўраб, кутиш керак. Агар мамлакатда филиал бўлмаса, сиз ушбу банк билан меморандум тузган банкларни излашингиз керак. Ҳамма нарса шунчалик саросимага тушиб қолганки, банклар нима қилиш кераклигини тушунишмайди. Мен шахсан пул ўтказаётганда ютқазаман, чунки комиссия жуда юқори”, — дея шикоят қилади Ҳусейнов.

Бироқ Россия муҳожирлар федерацияси президенти Вадим Коженов сўзларига кўра, Western Union`дан ташқари бошқа пул ўтказмалари тизимлари ҳам ишламоқда.

«Масалан, баъзилар «Золотая корона» ёки «Азия кредит»ни афзал кўришади. Россия почтаси ўз ишини давом эттирмоқда, ҳеч ким халқаро ўтказмаларни бекор қилмади. Ишчи кучига келсак, бу муаммони четлаб бўлмайди. Девалвация, рублнинг тушиши даромаднинг қисқаришига олиб келади. Россияда ижара ва ҳаёт қиммат эканини ҳисобга олсак, мигрантлар учун ишлаш фойдасиз бўлади», – дейди Коженов.

Қирғизистонлик Айбек Сапаров ва Болат Ҳамидов Москвада хизмат кўрсатиш соҳасида ишлаган ва рубл қулаганидан кейин улар уйга қайтишга ҳаракат қилмоқда. Аммо самолёт чипталари учун пул етарли эмас, поездлар фақат Россия орқали ҳаракатланади. Машинада ёки автобусда кетиш мумкин, лекин улар камдан-кам ҳолларда ҳаракатланади ва уларнинг нархи ҳам осмонга кўтарилган. Мисол учун, агар илгари Астрахандан Атирауга 2 минг рубл билан бориш мумкин бўлса, ҳозир камида 6-7 минг рубл.

Олий Иқтисодиёт мактаби маълумотларига кўра, Россияда ишчи кучи етишмаслиги ортиб бормоқда. Агар 2018 йилда Россияда меҳнатга лаёқатли аҳоли сони 76,2 миллион кишини, 2020 йилда эса 75,4 миллион кишини ташкил этган бўлса, 2022 йилнинг икки ойида у 50,8 миллион кишига камайган. Мигрантлар сони ҳам камайиб бормоқда. Россияда ҳар йили 10 дан 12 миллионгача хорижликлар рўйхатга олинади ва уларнинг ярмидан кўпи меҳнат мигрантлари, уларнинг 95 фоизини эса МДҲ давлатларидан келганлар ташкил этади. Ҳозир уларнинг кўпчилиги бошқа давлатларга ишлаш учун кетишмоқда ёки ўз ватанларига қайтишмоқда.

Ўзбекистонлик Тоҳир Самойлов Москвада курер ва такси ҳайдовчиси бўлиб ишлаган, аммо энди инқироз туфайли Туркияга кўчиб ўтишга қарор қилган.

«Агар Россия фуқаролари бир иш жойида 50 минг рубл олса, биз 30 минг рубл маош олардик ва бизнинг иш юкламамиз жуда оғир эди. Болаларни мактабга, болалар боғчасига жойлаштириш – бу орзу. Бу ерда одамлар зўравонликка дуч келишади. Ҳамма бир-бирини алдамоқчи, пулини шилмоқчи бўлади. Хотиним билан Анталияга боришга қарор қилдик. Ҳозир турк тилини ўрганяпмиз. У ерда ойлик маош киши бошига 500 долларни ташкил қилади, лекин уй-жой билан таъминлайди», — дейди Самойлов.

Ҳозир мамлакатнинг кўплаб ҳудудларидан меҳнат муҳожирлари етишмаслиги билан боғлиқ шикоятлар келиб тушмоқда. Олий иқтисодиёт мактаби маълумотларига кўра, агар мигрантлар Россияни тарк этса, ишчилар етишмаслиги 80 фоизни ташкил қилиши мумкин. Бу биринчи навбатда уй-жой ва коммунал хизматлар нархи ошишига олиб келиши мумкин. Мигрантлар федерацияси вазият барқарорлашишига ва Россия меҳнат муҳожирларини жалб қилиш дастурини ишлаб чиқишига умид қилмоқда.

Энди Россия ҳукумати муҳожирларни жалб қилиш бўйича янги чора-тадбирлар пакетини тақдим этишга тайёрланмоқда. Таклифлар орасида – Украина фуқаролари учун патент нархини пасайтириш; Ўзбекистон, Молдова, Тожикистон ва Озарбайжон; ЕОИИ мамлакатлари фуқаролари учун қуруқлик чегараларини очиш; уч ёки беш йил ичида патент ҳақини ўз вақтида тўлаётган барча меҳнат муҳожирларига яшаш учун рухсатнома бериш; унча катта бўлмаган маъмурий ҳуқуқбузарликни биринчи марта содир этган шахсларни чиқариб юбормаслик кабилар мавжуд.

Ҳужжат қачон кучга кириши ҳозирча номаълум. Россия ҳукумати томонидан ҳозирча бу саволга жавоб йўқ. Аммо апрел ойи бошида ҳужжат қонун чиқарувчи орган томонидан кўриб чиқилиши кутилмоқда.