Россияда исломий банк хизматларини жорий қилишмоқчи

Шариат асосидаги ҳисоб-китоб тизими нафақат мусулмонларни қизиқтириши мумкин.

16 июн куни Санкт-Петербург иқтисодий форумида 1 сентябрдан бошлаб Россиянинг тўртта ҳудудида исломий банк иши бўйича тажриба ўтказиш режалаштирилаётгани маълум қилинди.

Ислом банк иши тамойилларини жорий этиш бўйича эксперимент иштирокчилари алкогол, тамаки ва қимор бизнеси, қурол-яроғ ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ фаолият учун фоизлар ундиришдан мосуво бўлади ва уларни молиялаштира олмайди. Янги тўлов тизими нафақат мусулмонларни қизиқтиради, дейди экспертлар.

Энг яхши вақт – бугун

“Ҳамкор молиялаштириш” деб ҳам аталадиган ислом банк иши бутун дунёда қарийб ярим аср давомида ривожланиб келмоқда. Аслида, молия анъанавий молиядан фарқ қилмайди – шакл жиҳатидан фарқлар мавжуд ва улар асосан, ахлоқий томондан. Ислом банклари шариат тамойиллари асосида ишлайди: улар фақат аниқ лойиҳалар учун фоизсиз пул беради. Ислом банки томонидан чиқарилган маблағлардан фойда олиш учун актив сифатида фойдаланиш мумкин эмас – сиз фақат товарларни сотиш ва хизматлар кўрсатиш орқали даромад олишингиз мумкин. Исломда ҳаром амаллар, шунингдек, Исломнинг асосий тамойилларига зид бўлган барча нарсалар – алкогол, тамаки, чўчқачилик, қимор ўйинлари ва бошқалар тақиқ остида.

Ўн йил давомида Россияда ислом банкини тарғиб қилишга ҳаракат қилинмоқда, аммо ҳозирда бунинг учун энг қулай шароитлар яратилган, деган фикрда Давлат Думасининг молия бозори қўмитаси раҳбари Анатолий Аксаков. Ўтган йили бир гуруҳ депутатлар ва сенаторлар Россия молия тизимига шериклик молиялаштиришни жорий этиш бўйича эксперимент тўғрисидаги қонун лойиҳасини тақдим этган эди. У 1 июлдан бошланиши керак эди, бироқ ҳужжат ҳали қабул қилинмади. “Биз 1 сентябрдан экспериментни бошлаш учун қонун лойиҳасини сессия якунига қадар кўриб чиқишга умид қиламиз”, — дейди Аксаков.

Ипотека ҳам бўлади

Бошқирдистон, Доғистон, Татаристон ва Чеченистон аҳолиси биринчи исломий банк хизматидан фойдаланишлари мумкин бўлади. Уларда, масалан, бунинг учун оналик капиталидан фойдаланган ҳолда махсус “Ислом ипотекаси” бериш имкониятига эга бўладилар.

Эксперимент Россия қонунчилигига ҳамкор молиялаштириш самарали, хавфсиз ва тобора оммалашиб бориши учун қандай ўзгартиришлар киритиш кераклигини кўрсатиши керак, деган Марказий банк раиси ўринбосари Алексей Гузнов. Унинг фикрича, исломий банк иши Россия молия тизимининг ажралмас бўлагига айланиши керак.
Тажриба тўртта ҳудудда ўтказилишига қарамай, барча россияликлар банк мижозига айланишлари мумкин, деди Марказий банк раиси ўринбосари.

Ҳалва ҳалол

Келгусида муҳокама қилинган банк тамойилидан ислом дунёси давлатлари билан муносабатларда фойдаланиш мумкин, дейилди форумда. Аммо ҳозиргача Россия банкларининг асосий мақсади мамлакат ичида мижозларни жалб қилишдир, чунки турли ҳисоб-китобларга кўра, мамлакатда 15 дан 20 миллионгача мусулмонлар ва бунга қўшимча бошқа давлатлардан келган фуқаролар ҳам яшайди.

Ислом олами имкониятларини баҳолаган Россия банклари қонунни кутмасдан, бу тамойилларни босқичма-босқич амалга оширишга киришди. Сбербанк ҳатто ихтисослаштирилган бўлинмани ҳам яратди ва биринчи офисини очди, унда Ислом тамойиллари асосида ўқитилган ходимлар ишлайди. Улар фақат дебет карталарини чиқарадилар, қонуннинг қабул қилиниши билан улар ипотека дастурини, шунингдек, молиявий саводхонлик бўйича махсус курсларни бошлайдилар, дейди Сбербанк катта вице-президенти Олег Ганеев. Агар ислом банки ҳуқуқий соҳага киритилса, атиги бир йил ичида 55 миллиард рубллик активлар шакллантирилиши мумкин, дея башорат қилган эксперт. Унинг айтишича, нафақат исломга эътиқод қилувчилар, балки “муайян ахлоқий тамойилларга эътибор қаратган” ҳар бир киши ҳам шундай хизматлардан фойдаланиш имкониятига эга бўлади.

2018 йилдан бошлаб Совкомбанкда махсус “Ҳалва Ҳалол” дизайнига эга карта чиқарилди, деб хабар беради бошқарув раиси ўринбосари Михаил Автухов. Ундан комиссия ундирилмайди, яширин фоизлар ҳам йўқ. Бундай шартлар, албатта, мусулмон бўлмаганларни ҳам қизиқтиради, шунинг учун банк лойиҳани давом эттириш устида ишламоқда.

Муҳокама иштирокчилари ислом банкини тартибга солишда биринчи навбатда барча хавфларни ҳисобга олиш керак, деган фикрга келишди, чунки, ҳар бир янги нарса кўпинча фирибгарлик майдонига айланади. Қонун лойиҳаси устида ишлаш давом этмоқда.