Рублнинг қадрсизланиши Россиядан мигрантларнинг кетишига олиб келадими?

Доллар қиймати 100 рублга, евро эса 109 га етди. Натижада Марказий Осиёдан келган меҳнат муҳожирларининг даромадлари қарийб учдан бир қисмга камайди.

Рубл нафақат доллар ва еврога, балки МДҲ мамлакатлари валюталарига нисбатан ҳам қадрсизланди. 2021 йилга нисбатан ўртача ҳисобда қирғиз сўми рублга нисбатан қарийб 30 фоизга, ўзбек сўми 20 фоизга, тожик сомонийси эса 35 фоизга ўсган. Бу аксарият меҳнат муҳожирлари келган мамлакатларнинг валюталари.

Ҳозир Россияда фақат Ўзбекистон фуқаролари 3 миллионга яқин. Уларнинг сонини аниқ ҳисоблашнинг иложи йўқ. Биринчи муҳожирлар Россияга 1990-йиллар бошида келган. Ўттиз йил давомида уларнинг сони доимий равишда ортиб бормоқда. Ҳа, бошқа давлатлар ҳам бор. Аммо шунга қарамай, Ўзбекистон дунё бўйлаб барча меҳнат муҳожирларидан олган 17,5 миллиард долларнинг 14,5 миллиарди Россиядан, қолганлари АҚШ, Япония, Канада, Жанубий Корея ва Қозоғистондан келган.

Мигрантлар Россияда ишлаб топган рублларини алмаштириб, долларга айлантириб уйларига жўнатади. Россия валютаси қулагандан сўнг улар даромадларининг деярли учдан бир қисмини йўқотишди. Ўтган йили мавсумда, яъни тўққиз ой давомида 5 минг доллар (ойига тахминан 550 доллар) ишлаб олиш мумкин бўлса, ҳозир атиги 350 га яқин, холос.

Ватанда озиқ-овқат нархи кўпинча Россиядаги каби, бироқ маошлар анча паст. Масалан, ҳозир Ўзбекистонда Тошкент вилояти ривожланиб бормоқда. Корхоналар очилмоқда. Ишчилар етарли эмас. Улар ўз фуқароларидан қайтишларини сўрашади. 5 минг киши кераклиги айтилмоқда. Аммо мамлакат ҳали ҳам муносиб маош бера олмаяпти. Уларга 2 миллион сўм ойлик таклиф қилишади, бу тахминан 16,5 минг рубл. Умумроссия ўзбеклар қурултойи Тафтиш комиссияси аъзоси Абдукарим Отажонов шундай дейди:

“Рублнинг қулаши туфайли Россиядан чиқиб кетиш бўлмайди. 1998, 2008, 2014 йилларда бундан ҳам ёмони бўлган. Бунга ўрганиб қолган меҳнат муҳожири бу нарх тафовутларининг барчасини табиий деб қабул қилади. Озроқ хавотир олади, камроқ қорамол сотиб олиб, 500 эмас, 300 кишига тўй қилади. Москвада бир вақтнинг ўзида бир нечта дўконларда фаррош бўлиб ишлайдиган аёлни мисол қилиб келтираман. У Москвада ишлаб топган пулига Тошкент вилоятидан квартира сотиб олган. Энди у ипотека учун 4 миллион сўм тўлаши керак – бу ойига 32 минг рубл. 2 ёки 2,5 миллион иш ҳақи таклиф қилинганда, 4 миллион ойлик ипотекани қандай тўлаш мумкин?”

Тожикистонда пул ўтказмаларини фақат маҳаллий валюта – сомонийда қабул қилиш мумкин, пул расмий курс бўйича конвертация қилинади ва юборилган сумманинг 10-15 фоизи йўқолади. Бундан ташқари, миллий валюта мустаҳкамланмоқда. Россия оммавий ахборот воситаларида эса Тожикистондан келган муҳожирлар ҳақида жуда кўп баҳсли маълумотлар пайдо бўла бошлади.

Россия Тожиклар иттифоқи раиси Абдулло Давлатов шундай дейди:

“Баъзилар аллақачон кетган, чунки ҳозир Тожикистон томонининг расмий маълумотларига кўра, муҳожирлар жўнатилиши бошланган яна 15 давлат билан келишувлар мавжуд. Масалан, ёзда Буюк Британияга, Жанубий Кореяга ҳосил йиғиш учун кетишади. Ҳозир оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда тожиклар ҳақида негадир бўрттириб кўрсатилмоқда. Шунинг учун, бу ҳам қўрқинчли, шунинг учун нафақат рублнинг заифлашиши, балки ушбу субъектив омиллар ҳам таъсир қилади.

Рублнинг қулаши муҳожирлар оқимининг қисқаришига олиб келиши мумкин, бироқ уларнинг кўплари барибир рублнинг барқарорлашишини кутишга ҳаракат қилишади, дейди УК «Арикапитал» компаниясининг инвестицион стратеги Сергей Суверов:

“Бу ерда ишлаётганлардан бир қисми кетиши мумкин. Шунинг учун, бу ҳақиқатан ҳам Россия Федерациясининг меҳнат ресурслари муаммосини янада кучайтириши мумкин. Эҳтимол, импорт пасайганидан кейин, шунингдек, нефт нархининг ошиши натижасида рубл курсининг бироз барқарорлашишини кутишимиз лозимдир. Муаммо сақланиб қолсада, лекин у юмшайди”.

Меҳнат муҳожирлари сони ортиб бораётган бир пайтда. ФСБ маълумотларига кўра, жорий йилнинг биринчи чорагида Россияга ишлаш учун 1 миллион 300 минг нафар хорижлик келган. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 1,5 баробар кўпдир: Ўзбекистондан 700 минг, Тожикистондан 350 минг ва Қирғизистондан 170 мингдан ортиғи Россияга ишлаш учун келган. Уларнинг катта қисми мавсум бошида доллар курси 80 рубл бўлган вақтда ишга келган.