Тожикистондан Россияга миграция урушга қарамай тез суръатлар билан ўсиб бормоқда

Россия қамоқхоналарида сақланаётган Марказий Осиёдан келган маҳбус аёлларга пул эвазига Украинада ишга таклиф қилингани ва судланганлиги олиб ташланиши ҳақида ҳам хабарлар бор.

Россиядаги вазият ёмонлашганига қарамай, бу давлатга бораётган тожикистонликлар сони ортиб бормоқда. Россия фуқаролигини олганлар сони рекорд даражага етди.

Украинадаги уруш туфайли Россиядаги вазиятнинг ёмонлашиши ҳам бу мамлакатга тожикистонликларнинг ташрифи кўпайишига тўсиқ бўлмаяпти. 2022 йилда Тожикистондан Россияга кетган эркак муҳожирлар сони 207 фоизга ошган ва 2013 йилдаги рекорд кўрсаткичга деярли тенглашган.

Сўнгги 7 йил ичида Россия фуқаролигини олган тожикистонликлар сони 6,5 баробарга ошди

Шунингдек, аёллар миграцияси ҳам ўсиб бормоқда. Тожикистон Республикаси ҳукумати ҳузуридаги Хотин-қизлар ва оила ишлари бўйича қўмита маълумотларига кўра, 2022 йилда муҳожир аёллар сони икки баравардан кўпроқ ошиб, 121 минг 162 нафарни ташкил қилган, бу ўтган йилга нисбатан 71 минг 988 нафарга кўпдир.

Россиядаги тожик муҳожирлари ҳуқуқлари ҳимоячиси Каримжон Ёровнинг фикрича, улар ишлаш учун боришлари мумкин бўлган давлатни танлаш имконияти чекланган.

“Масалан, бошқа давлатларга бориш учун уларга виза керак, шунинг учун улар Россияга боришга мажбур. Бугун Россия-Украина уруши туфайли нархлар кўтарилганига қарамай, мамлакатда меҳнат муҳожирлари сони камайгани йўқ”, — дейди Ёров.

Унинг қўшимча қилишича, Россия илк бор сафарбарлик эълон қилганида, Россия фуқаролигига эга бўлган тожик фуқароларининг салмоқли қисми Тожикистон ёки бошқа давлатларга қочиб кетган. Аммо вазият барқарорлашганидан кейин улар Россияга қайтишди.

Тожик муҳожирларининг аксарияти умидсизликдан пул топиш учун Россияга кетаётганини тан олади. 28 ёшли Аҳмад Назаров сафарбарлик эълон қилинишидан бироз аввал Россияга жўнаб кетган. Унинг сўзларига кўра, у Тожикистонда иш тополмаган ва шунинг учун Россияга кетишга мажбур бўлган.

“Мен ўз юртимда ишлашни хоҳлардим, лекин 100-150 доллар маош билан оилани боқишнинг иложи йўқ эди. Россияга ишлаш учун кетишга мажбур бўлдим”, – дейди у.

Бироқ, кўплаб муҳожирлар сўнгги пайтларда Россияда хавфлар ниҳоятда ўсиб бораётганини тушунишмоқда.

Хатлон вилоятининг Левакант шаҳрида яшовчи Алиакбар ҳам сафарбарлик эълон қилинганидан сўнг Россиядан Тожикистонга қайтган. Аммо унинг хотини ва болалари Россияда қолишган.

Алиакбарнинг айтишича, у Россия фуқаролигига эга ва у ерда узоқ йиллар ишлаган. У сафарбарлик туфайли Россиядан қочиб кетганини айтади.

Алиакбарнинг рафиқаси ва болалари Тожикистон фуқаролигига эга эмаслиги ва элчихонадан Тожикистон паспортини ололмагани учун Россиядан чиқиб кета олмайди. У уларнинг хавфсизлигидан хавотирда ва имкон қадар тезроқ Россияни тарк этишларини истайди.

Россия Ички ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, “уруш” йили бўлган 2022 йилда Россия паспортини олган Тожикистон фуқаролари сони 60 фоизга ошган.

Мутахассисларнинг фикрича, тожикистонликлар Россия фуқаролигини танлашига бу уларга яхшироқ ҳаёт кечириш имконини беради, деб ҳисоблаши сабаб бўлмоқда.

Гарчи Россия паспортининг мавжудлиги рўйхатга олиш, патент олиш ва вақтдан ташқари харажатларни талаб қиладиган бошқа бюрократик масалаларни ҳал қилса-да, бу тожикистонликлар Россияга фуқаролигисиз ҳам бориб  ишлаш имкониятидир.

Бироқ, Россияда Украина билан урушга Россия паспортини олган муҳожирларни жалб қилиш ҳақида чақириқлар бўлмоқда. Хусусан, яқинда бу ҳақда Россия Федерацияси Тергов қўмитаси раҳбари Александр Бастрикин гапирди.

Аввалроқ Россия Давлат думаси депутати Михаил Матвеев тожикистонликларни фронтга жўнатиш зарурлигини аниқ айтган эди.

“Нима учун ҳар йили Россия фуқаролигини олиш учун Марказий Осиёдан эркаклар дивизиялари келади (фақат шу йилнинг биринчи чорагида руслар 45 минг тожикистонга кўпайган), лекин биз уларни фронтда кўрмаяпмиз?” – деган эди Михаил Матвеев.

Унинг қўшимча қилишича, у айни пайтда қонунчиликни ўрганиб, унга ўзгартиришлар тайёрламоқда.

ОАВ хабарларига кўра, аллақачон Марказий Осиёдан юзлаб муҳожирларнинг Украинанинг босиб олинган ҳудудларига ишлашга жалб қилинган фактлари мавжуд.

Россия қамоқхоналарида сақланаётган Марказий Осиёдан келган маҳбус аёлларга пул эвазига Украинада ишга таклиф қилингани ва судланганлиги олиб ташланиши ҳақида ҳам хабарлар бор.

Ҳуқуқшунос Ойнихол Бобоназарова бу каби маълумотлардан хавотир билдиради ва бу Тожикистон иқтисодиётига жиддий таҳдид солади, деб ҳисоблайди.

У, Тожикистонда аёллар миграциясининг кучайишининг олдини олиш учун аёлларга ҳам имконият ва шарт-шароитлар яратиб беришни таклиф қилган.

“Масалан, аксарият мамлакатларда компаниялар аёлларни иш билан таъминласа, солиқлардан озод қилинади ёки ҳукумат аёлларга ўз бизнесини бошлашга ёрдам бериш учун аёлларга беш йилгача фоизсиз кредитлар таклиф қилади ва у  аста-секин кредитни тўлаши мумкин. Яъни бу аёллар миграциясини камайтириш йўлларидан бири”, – дейди Ойнихол Бобоназарова.

У Тожикистон фуқаролари, жумладан, аёлларнинг Украинага чиқиб кетишининг олдини олиш мақсадида Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги ва Россия Мудофаа вазирлиги ўртасида музокаралар ўтказишни таклиф қилмоқда.

Тожикистонлик бошқа бир эксперт Абдумалик Қодиров ҳам Россия-Украина уруши даврида  Россия қамоқхоналаридаги тожикистонлик аёлларнинг Украинанинг босиб олинган ҳудудларида  ёлланиб ишлашини катта хавф деб билади. У маҳбуслар, айниқса Марказий Осиёдан келганларнинг ҳуқуқлари ҳурмат қилинмаслигини таъкидлайди.

Қодировнинг фикрича, Тожикистон бундай вазиятнинг олдини олиш учун бир қатор чоралар кўриши мумкин.

“Биринчидан, Тожикистон ҳукумати ўз фуқароларига урушда қатнашиш ҳақидаги чақириқларга қулоқ солмасликка расман мурожаат қилиши мумкин”, – дейди Қодиров.

Шунингдек, у тожикистонлик аёллар ишлаётган айрим ҳудудларда тўғридан-тўғри можаролар бўлмаса-да, улар ҳаво ҳужуми қурбони бўлиш хавфи борлигини ҳам қайд этади.

Расмийлар, шунингдек, Тожикистон фуқароларини бундай чақириқлар хавфидан огоҳлантириш ва ўз ҳаётини хавф остига қўймаслик учун яқинлари Россия қамоқхоналарида бўлган ҳар қандай одам билан боғланиш учун оммавий ахборот воситаларидан фойдаланиши мумкин.

Тожикистон ҳукумати хориждаги меҳнат миграциясини камайтириш бўйича махсус давлат дастурлари ишлаб чиққани ва амалга оширилаётганини айтади. Уларнинг мақсади фуқароларни мамлакат ичида иш билан таъминлаш, замонавий меҳнат бозори талабларига жавоб берадиган мутахассисларни тайёрлашдан иборат.

Хусусан, ўтган йили Тожикистоннинг собиқ меҳнат, миграция ва аҳоли бандлиги вазири Ширин Амонзода “2040 йилгача бўлган даврда самарали бандликни ривожлантириш концепсияси” ишлаб чиқилгани ҳақида хабар берган эди.

Унга кўра, мамлакат фуқаролари учун 100 мингта янги иш ўрни яратилиши кутилмоқда. Қайд этилишича, биринчи навбатда ўз ватанига қайтган меҳнат муҳожирлари учун иш ўринлари яратиш кўзда тутилган.